Мазмұны
Контекст
404 қате немесе Not Found (қаз. «табылмады») сервер пайдаланушының сұранысы бойынша деректерді таба алмайтындығын білдіреді. Осыған ұқсас бұл қатені Қостанай облыстық сотында қылмыстық процеске де қолдануға болады.
2022 жылдың тамызында жиналыстардың бірінде талапкердің адвокаты сотқа процесті көрсететін БАҚ өкілдеріне, сондай-ақ басқа журналистерге өз клиенттерінің жеке деректерін пайдалануға тыйым салуды сұрады, деп ақпараттық портал sotreport.kz хабарлады. Адвокат «Жеке деректер және оларды қорғау туралы» Заңның 15-бабына сілтеме жасай отырып,«Дербес деректерді тарату субъектінің келісімімен жүзеге асырылуы тиіс» екендігін айтты. Дербес деректер субъектісі-бұл дербес деректер тиесілі жеке тұлға.
Сотталушылардың адвокаты Әсел Токаева өтінішті қабылдамауды өтінді. Ол оны БАҚ-қа қысым жасау әрекеті деп санап, журналистердің «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» жеке заңы бар екенін алға тартты.
«Мен бұл өтінішке қарсымын, өйткені бізде бұл процесс ашық (...) жәбірленушінің өкілі бола отырып, сотқа, сондай-ақ БАҚ-қа қандай да бір ықпал, қысым көрсетуге тырысады. Сонымен қатар, БАҚ-тың өз заңы, өз ережелері бар және мен одан бас тартуды сұраймын».
Алайда Қостанай облыстық сотының алқасы өтінішті қолдады.
«Сот отырысы ашық болғандықтан, бейнежазба белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Алайда, осы өтінішті ескере отырып, баспасөзде жәбірленуші тараптың фотосуретін, бейнежазбасын, дыбыс жазбасын жүргізбеуге және дербес деректерін таратпауға тиіс».
Сотты шектеу заңды ма?
Жағдайды пікір білдіру бостандығына құқықты шектеу және сот ісін жүргізудің жариялылығы қағидаты тұрғысынан талқылайық.
Қылмыстық іс жүргізу заңнамасының талаптарына сәйкес (атап айтқанда, ҚР ҚІЖК-нің 345-бабы) төрағалық етуші судья барлық басты сот талқылауы барысында, сондай-ақ басты сот талқылауының белгілі бір бөлігінде процеске қатысушылардың келісімімен не процестің кейбір қатысушыларына және өзге де адамдарға қатысты суретке түсіруге, аудио-және бейнежазбаны қолдануға рұқсат бере алады. Бұл істер сот талқылауының қалыпты өтуіне кедергі келтірмеуге тиіс. Яғни, бұл жерде дербес деректерді тарату туралы сөз болып отырған жоқ.
Сонымен қатар, «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» заңда субъектілердің келісімі талап етілмейтін жағдайларды көздейтін 9-бап бар. Заңның осы бабының 6-тармағында журналистер өздерінің заңды қызметін жүзеге асырған жағдайда дербес деректерді жинау және өңдеу субъектінің келісімінсіз жүргізілуі мүмкін деп белгіленген.
Тағы бір маңызды мәселе – Қостанайда қылмыстық процесс ашық болды. Сот процесі кезіндегі, егер бұл құпияларды ашумен және кінәсіздік презумпциясын бұзумен байланысты болмаса, БАҚ қызметкерлеріне шектеулер қолданылмайды. Алайда, бұл журналистердің жауапкершілігі болып табылады және ашық сот процесі аясында сот тыйымымен реттелмеуі керек.
