Қытайлық мазмұн: білім, ойын - сауық және цензура

Мазмұн деңгейі

«Цифрлық стог» әдіснамасындағы мазмұн деңгейі деп ҚХР үкіметі тарапынан хабарламалар мен нарративтерді, сондай-ақ Қытайдың бүкіл әлемдегі имиджін жақсарту және бір мезгілде сыни мәлімдемелерді өшіру мақсатында мемлекет тарапынан үлестес және қолдайтын БАҚ-тарды ілгерілету көзделеді.

Бір қарағанда, бұл деңгей тек бұқаралық ақпарат құралдарының жұмысына қатысты болып көрінуі мүмкін. Бұл ретте Қазақстанда Қытайды қолдайтын ашық және күшті насихат әлі көрінбейді; қазақстандық медиа нарықта үстемдік ететін Ресейден айырмашылығы, елдегі қытай медиасы іс жүзінде байқалмайды. Осыған сүйене отырып, әзірге Қытайдың Қазақстанға мазмұн деңгейінде әсері шамалы әсер болуы мүмкін. Алайда, бұл нақты көзқарас емес, өйткені Қазақстанда қытайлық БАҚ-тың көрінетін ықпалы болмаған жағдайда, әсер академиялық байланыстарды пайдалану, технологиялық конференциялар және Қазақстандықтарда қытайлық ITC компанияларының елде тұрақты болуы сезімін тудыратын және осы қатысуға оң көзқарас қалыптастыратын басқа да іс-шаралар арқылы көрсетіледі.

Huawei: білім беру саласындағы ынтымақтастық және IT индустриясын дамыту

Мысалы, Huawei Technologies компаниясы Қазақстанның білім беру саласына қомақты ресурстар салуда. Қазақстанның 2025 жылға қарай 100 мың қазақстандық IT-мамандарды даярлау жөніндегі мемлекеттік стратегиясы шеңберінде Huawei Technologies Kazakhstan техникалық мамандықтар студенттерін даярлау және отандық кадрларды қолдау үшін бүкіл Қазақстан бойынша ICT-Академиялар желісін дамытуда.

Huawei ICT академиясы-ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында жоғары білікті мамандар даярлайтын ынтымақтастықтың халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстанда бұл бағдарлама 2013 жылдан бері жұмыс істейді.

2023 жылы Қазақстаннан келген студенттер Huawei ICT Competition [1] әлемдік финалының жеңімпаздары атанды. Бұл ретте компания мұндай академияларды тек елордалық жоғары оқу орындарында ғана емес, Қазақстан өңірлерінде де белсенді жұмыс істейді. Мысалы, 2021 жылы Қарағанды техникалық университетінде Huawei ICT академиясы ашылды [2]. Компанияның мақсаты-бүкіл ел бойынша қабілетті студенттерді тарту және ICT индустриясының перспективалық бағыттарын дамыту үшін олардың зияткерлік әлеуетін одан әрі пайдалану. Студенттерге тегін оқыту және ICT конкурстарға қатысу ұсынылады, ең қабілетті және перспективалы студенттерге тағылымдамадан өту бағдарламалары ұсынылады және т. б. Компания Huawei академияларының негізгі мақсаты техникалық кадрларды даярлау болып табылатынын және осылайша Қазақстанның цифрлық болашағына қамқорлық жасайтынын мәлімдейді.

Huawei ICT академияларынан басқа, компания басқа да білім беру жобаларын дамытады. Мысалы, 2008 жылдан бастап бүкіл әлемде жас таланттарды дамыту бойынша «Seeds of the Future» бағдарламасы жұмыс істейді [3], Қазақстанда 2021 жылы оған еліміздің 7 жетекші жоғары оқу орнынан 30 студент қатысты.

TikTok: танымал әлеуметтік желі мазмұнды құруға және одан ақша табуға қалай көмектеседі

Tik Tok сонымен қатар Қазақстанда белсенді ағартушылық және білім беру қызметін жүргізеді. Қазақстан астанасында Astana Hub алаңында TikTok стартаптар Академиясын ашты [4], онда тілек білдірген пайдаланушылар мен кәсіпкерлерді өз стартаптарын дамыту үшін TikTok-ты пайдалануға үйретуді жоспарлап отыр. Академияға қатысу тегін және ең жақсы жобалар, тәлімгерлік және сараптамалық қолдаудан басқа, платформада алға жылжу үшін 10 мың АҚШ долларына дейін грант ұтып ала алады, мұндай грант үздік 10 қатысушыға беріледі.

2022 жылы TikTok Қазақстанның танымал кино қайраткерлерімен бірлесіп TikTok Киноакадемия байқауын ұйымдастырды, оның аясында пайдаланушылар көркем қысқаметражды фильмдер түсіруге қатысуға тырысты. Бұл байқау TikTok Канн кинофестивалімен бірлесіп өткізген TikTok Shortfilm байқауының қазақстандық бейімделуі болып табылады; қатысушылар TikTok-тан бағалы сыйлықтар ұтып алды.

Онда конкурсанттар ғылыми-танымал қысқаметражды фильмдерді және басқа да осыған ұқсас конкурстарды түсірген #ҚазақстанТикТогындаОқы [6] байқауды атап өтуге болады. Мұндай бастамалар сөзсіз пайдаланушылар санын көбейтеді және компанияға деген сенім мен оның өнімдеріне деген қызығушылықты арттырады.

Білім беру іс-шараларынан басқа, қытайлық IT компаниялар өздерінің IT іс-шараларын белсенді түрде ұйымдастырады, мысалы, жыл сайынғы Huawei Серіктестік конференциясы [7] 2023 жылы ІT саласы мен бизнес-серіктестердің 200-ден астам маманын жинап, қазақстандық медиада кеңінен жарияланды. Сонымен қатар, Huawei, Hikvision, CITIC Group, TikTok және басқа да қытайлық фирмалар Қазақстандағы Digital Bridge сияқты ірі IT іс-шаралардың бірлескен демеушілері болып табылады, онда тек Қазақстаннан ғана емес, сонымен қатар бүкіл Орталық Азия өңірінен көптеген IT мамандары жиналады.

Қытайлық IT компаниялар өз елінің оң имиджін қалыптастыруда ма?

Осылайша, қытайлық бұқаралық ақпарат құралдарының кеңінен қатысуынсыз да, қытайлық IT компаниялар Қазақстанда мазмұн деңгейінде белсенді жұмыс істейді. Бұл ретте қазақстандық БАҚ-та қытайлық компаниялардың кез келген атауының әрқашан оң бағаға ие екендігін ескеру қажет. Бұл COVID-19 пандемиясымен күрес барысында айқын көрінді; сол кезде қытайлық компаниялардың қазақстандық емдеу мекемелеріне демеушілік көмек көрсету, медициналық жабдықтар, маскалар, вакциналар және т.б. беру жөніндегі қайырымдылық акциялары қазақстандық баспасөзде ерекше оң жағынан кеңінен жарияланды.

Қытайға қатысты сыни материалдарды тек Azattyq KZ (Radio Liberty қазақстандық редакциясы) сияқты тәуелсіз БАҚ жариялайды. Егер бұған Қытайдың әлеуметтік желілері мен бұлтты мазмұн қоймаларына «тігілген» цензуралық шектеулерді қосатын болсақ, онда қытайлық компаниялар, олармен бірге қытай үкіметі де Қазақстанда мазмұн деңгейінде өз ықпалын табысты іске асыруда деп сеніммен айтуға болады.

Сонымен қатар, қазақстандық нарықта қатысып отырған қытайлық IT компаниялары жоғары сапаға, қолжетімді бағаларға және өз өнімдеріне сервистік қызмет көрсетуге баса назар аударады. Қазақстандық тұтынушыларға көзге көрінбейтін PR-әсердің бұл бөлігі сапалы және қолжетімді техника мен бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіретін ел ретінде Қытайдың оң имиджін қалыптастырады. Бұл тәсілді Қазақстан үшін ең тиімді деп тануға болмайды.

Мазмұн деңгейіндегі әсер Қытайдың «жұмсақ күшінің» көрінісі екені даусыз және бұл әсерді Қазақстан ғана емес, бүкіл Орталық Азия өңірі де сезінеді. Қытай әсерінің бұл аспектісі туралы келесі материалдарда айтатын боламыз.