Мазмұны
Алматы облысының Карайсай аудандық сотында блок-бекетке соғып, екі полицейдің өліміне әкеп соққан іс бойынша резонанстық қылмыстық процесс басталды. Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің егжей-тегжейін айта отырып, сот процесінің барысына назар аудару қажет.
Сот кабинетінің электрондық сервисі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 345-бабының 4-бөлігі бойынша күдіктіге қатысты қылмыстық іс туралы ақпаратты қамтиды. Алайда іс материалдарының ішінде судья Мәди Көшікбаевтың 2020 жылғы 25 тамыздағы қылмыстық істі қарау күнін 2020 жылғы 07 қыркүйекке тағайындау туралы қаулысы ғана бар. Осы қылмыстық процесс бойынша Сот кабинеті сервисінде Басқа іс жүргізу құжаттары жоқ.
2020 жылдың 07 қыркүйегіне тағайындалған сот ісі тривиалды емес себептен болмағандығын айта кету керек. Zakon.kz, портал ақпараты бойынша сот отырысы тоқтатылған болатын, өйткені тергеу изоляторында бір ғана компьютер жұмыс істеп, сотталушыны бейнеконференциялық байланысқа қосу мүмкін болмады.
zakon.kz
Отандық тергеу изоляторларын бір жағынан компьютерлермен техникалық жабдықтау тұрғысынан үмітсіздіктің қайғылы көрінісі және XXI ғасырда ұсынылған торда әр түрлі смартфондар мен Whatsapp, FaceTime, Telegram, Scype, Zoom сот жүйесінде кеңінен қолданылатын басқа байланыс құралдарының болмауы құпия болып қала береді.
Отандық тергеу изоляторларын техникалық жарақтандырудың жеткіліксіз болу себебі түсініксіз күйінде қалып отыр. Екінші жағынан, Қазақстан сот жүйесіне XXI ғасырда қолжетімді өзге байланыс құралдарының жоқтығы да – мысалы, Whatsapp, FaceTime, Telegram, Skype, Zoom сот жүйесінде кеңінен пайдаланылатын смартфондардың түрлі түрлерін алдын ала орнатуға болатындығы сұрақ болып қалуда.
Екінші жағынан, бейнеконференциялық байланыс арқылы қылмыстық процестерді жүргізудің құқықтық құрамдас бөлігі туралы мәселе туындайды. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінде электрондық өндірістің ерекшеліктерін реттейтін тарау жоқ.
Сот процестерін жүргізуді регламенттейтін жалғыз құжат «07.07.2018 жылғы бейнеконференциялық байланыс құралдарын техникалық қолдану қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаменті басшысының бұйрығы болып табылады. Бұл құжаттың жалпы ережелерінде:«осы бейнеконференциялық байланыс құралдарын техникалық қолдану қағидалары Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 370-бабына сәйкес әзірленді» делінген. Алайда, Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 370-бабы куәгерлерден жауап алуды ғана реттейтіні жайлы жазылған.
Осылайша, біз елімізде бейнеконференциялық байланысты толыққанды қолдану үшін құқықтық база жоқ деп айтуға мәжбүрміз. Оны құру міндеті COVID-19 пандемиясымен байланысты жағдайды қалыпқа келтіргеннен кейін, Қазақстандық тергеу изоляторларын заманауи байланыс құралдарымен толтыру мәселесін шешу сияқты заң шығарушылардың мойнына жүктелуі мүмкін.
