Мазмұны
еOtinish дегеніміз не?
2021 жылғы 1 шілдеден бастап eOtinish сервисі — азаматтардың өтініштерін қабылдау мен өңдеудің бірыңғай платформасы өз жұмысын бастады. ҰАТ АҚ әзірлеген eGov негізгі сервистеріне қарағанда, eOtinish платформасын Aitu, Digital ID, AiTube және басқа сервистерді әзірлеуші BTS Digital компаниясы әзірлеген. Сонымен қатар, BTS Digital компаниясы Сбер тобымен серіктестікте мемлекеттік қызметтердің жаңа платформасын құруына ниеттенген, бірақ бұл келісім сонымен жасалмады. BTS Digital әзірлеген Digital ID биометриялық тану жүйесі eGov порталында пайдаланушыларды сәйкестендіру тәсілдерінің бірі ретінде пайдаланылады.
еОtinish сервисінің көмегімен мемлекеттік органдарға өтініштердің келесі түрлерін жіберуге болады:
- шағым-әкімшілік актімен, әкімшілік әрекетпен (әрекетсіздікпен) бұзылған азаматтың немесе басқа да адамдардың құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қалпына келтіру немесе қорғау туралы талап;
- үн қосу-өтініш беруші мемлекет жүргізіп отырған ішкі және сыртқы саясатқа, сондай-ақ қоғамдық сипаттағы оқиғалар мен құбылыстарға өз көзқарасын білдіре алатын үндеу;
- арыз-басқа тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін немесе құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға жәрдемдесу туралы өтінішхатты қамтитын өтініш;
- ұсыныс-Қазақстан Республикасының заңдарын және өзге де нормативтік құқықтық актілерін жетілдіру, мемлекеттік органдардың қызметі, қоғамдық қатынастарды дамыту, мемлекет пен қоғамның әлеуметтік-экономикалық және өзге де қызмет салаларын жақсарту жөніндегі ұсынысты қамтитын өтініш;
- сауал-жеке немесе қоғамдық сипаттағы қызығушылық туғызатын мәселелер бойынша ақпарат беру туралы өтініш;
- Қазақстан Республикасы заңдарының және өзге де нормативтік құқықтық актілерінің бұзылуы, мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғалардың және олардың лауазымды адамдарының жұмысындағы кемшіліктер туралы хабарлама.
еОtinish платформасы өтініштерді мемлекеттік органдардың құзыретіне қарай автоматты түрде бөледі және өтініш берушіні өтініштерді қараудың барлық кезеңдері мен мерзімдері бойынша хабардар етеді. Бұдан басқа, барлық өтініштер өтініштердің бірыңғай дерекқорына енгізіледі.
Сервисті пайдалану үшін электрондық үкімет порталына кіріп, eOtinish сервисінің баннеріне өту қажет. eGov сервисінен басқа, eOtinish қосымшасы Аitu мобильді сервисінде және eGov mobile қолжетімді; сондай-ақ сервисті ХҚКО-да өтініштерді қабылдау орталығында пайдалануға болады. eOtinish көмегімен жіберілетін барлық өтініштер электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылуға тиіс.
Дербес деректер
Өтінішті жіберген кезде пайдаланушы жеке деректерді жинауға және өңдеуге рұқсат беретіндігін растауы керек. Бұл деректерге резиденттің аты-жөні, ЖСН, жынысы, азаматтығы және мәртебесі, туған күні, байланыс деректері, оның ішінде ұялы телефоны мен электрондық пошта мекенжайы, тіркелген және нақты тұратын мекенжайы, жұмыс орны мен лауазымы туралы мәліметтер, сондай-ақ өтініштің нақты мазмұны мен адресаты жатады. Бұдан басқа, жеке тармақта көзделген көлемде деректерді жинауға және өңдеуге келіспеген жағдайда өтінішке жауап толық көлемде берілмейтіндігіне келісім беру көзделген; бұл дербес деректерді ұсынудан бас тартқан кезде сервистен бас тартуды білдіреді.
GDPR 5-бабында (General Data Protection Regulation, ЕО дербес деректерін қорғаудың жалпы регламенті) жиналатын дербес деректерге «қол жеткізу үшін олар өңделетін мақсаттарға қатысты қажеттіге сай және релевантты, сондай-ақ осымен шектелген («деректерді барынша азайту»)» болуы тиіс екенін көрсетілген. Бұл талап жинау мақсаттарына сәйкес келмейтін артық дербес деректерді жинау және өңдеу жүзеге асырылмауға тиіс екенін айқындайды. «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» ҚР Заңының 7-бабының 8 және 9-тармақтарында сондай-ақ мынадай норма бар: «Дербес деректерді өңдеу нақты, алдын ала айқындалған және заңды мақсаттарға қол жеткізумен шектелуі тиіс. Дербес деректерді жинау мақсаттарына сәйкес келмейтін дербес деректерді өңдеуге жол берілмейді... ...Мазмұны мен көлемі оларды өңдеу мақсаттарына қатысты артық болып табылатын дербес деректер өңдеуге жатпайды».
Осыған байланысты сұрақ туындайды: eОtinish сервисі жинайтын және өңдейтін дербес деректер заңды мақсаттарға сәйкес келе ме? Сервис порталында орналастырылған түсіндірмеде eOtinish — бұл «Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекске (ӘҚБтК) негізделген билікпен дауларда азаматтардың құқықтарын күшейтуге арналған Сервис» деп көрсетілген. Жеке деректерді жинау, мысалы, өтініш берушінің мақсаты туралы, билікпен дауларда азаматтардың құқықтарын күшейту мақсатына қаншалықты сәйкес келеді? Керісінше, мұндай талаптар трансгендерлік өтініш берушілерге және ЛГБТИК+ басқа өкілдеріне нұқсан келтіруі және кемсітуі мүмкін. Бұдан басқа, дербес деректерді ұсынбаған жағдайда сервистен бас тарту шарты да ықтимал кемсітушілік болып табылады.
Қазіргі уақытта платформа тек жеке және заңды тұлғалардың өтініштерімен жұмыс істейді, бұл туралы жеке түсініктеме алдыңғы бетте орналастырылған. Сонымен бірге, ӘҚБтК-нің 22-бабында «Әкімшілік органға, лауазымды адамға өтінішті бір немесе бірнеше адам бере алады (ұжымдық өтініш)» деп көрсетілген. Алайда платформа ұжымдық өтініштер мен петицияларды жіберуге мүмкіндік бермейді. Петициялар бөлігінде eОtinish қызметіне петиция беру қызметін біріктіру туралы ұсыныс, тіпті осы жұмысқа арналған техникалық тапсырма талқыланды; алайда кейінірек өтініштер үшін бөлек платформа құру туралы шешім қабылданды. Ұжымдық өтініштер беру мүмкіндігі ӘҚБтК-нің 22-бабына сәйкес әлі іске асырылған жоқ.
Қазіргі уақытта порталда сервистің қажеттілігі және жіберілген өтініштердің саны туралы ақпарат жоқ. Сервисте жарияланған «Серіктестер мен БАҚ» қосымша бетіндегі баспасөз релизінде белгіленуі бойынша: «Мемлекеттік корпорация (Азаматтарға арналған үкімет) eОtinish арқылы алынған өтініштер бойынша статистиканы талдайтын болады. Талдау өңірлер бойынша адамдардың проблемаларын көруге, мемлекеттік органдар жұмысының тиімділігін анықтауға, Қазақстандықтардың проблемаларының жалпы көрінісін көруге мүмкіндік береді». Алайда, әзірге сайтта Қазақстандықтардың сервиске сұранысы бойынша қандай да бір ақпарат немесе аналитика жоқ.
